DE POENSCHEPPER

Als klein jongetje kreeg ik van mijn moeder een Pennierekening bij de Postbank. Nou had ik in die tijd veel te weinig geld om een eigen rekening te rechtvaardigen, maar het aantrekkelijke zat hem in de plastic spaarpot die je er gratis bij kreeg. Achter de doorzichtige voorkant zag je je munten naar beneden rollen om vervolgens keurig gesorteerd te worden. Rijksdaalders vielen in hun eigen vakje, net als de guldens, enzovoort... Een simpel concept, dat desondanks een grote aantrekkingskracht had op een jongetje van zeven. Later zou ik nóg een keer door deze bank verleid worden, dit keer om een studentenrekening te openen. Daar kreeg je namelijk een Brainbox bij: een soort rekenmachine, die ook nog de tijd aangaf en fungeerde als kalender. In vergelijking met de huidige gadgets eigenlijk een stomzinnig ding, maar ik koesterde mijn Brainbox destijds als mijn kostbaarste bezit.

Sindsdien had de Postbank mijn hart veroverd en, ook toen de blauwe leeuw met veel bombarie werd vervangen door een oranje exemplaar en de bank zijn naam veranderde, bleef ik trouw aan mijn gulle gever. Tot vorige maand. De ING (vroeger dus de Postbank) is namelijk de McDonald's onder de banken. Beiden zijn er heel goed in om hun klanten van kinds af aan te binden door allerhande plastic prullaria weg te geven bij hun producten. Beiden zetten ook een mascotte in om hun bedrijf een vriendelijk gezicht te geven. Maar na hun product gekocht te hebben, blijft er niets anders over dan de vieze nasmaak van iets dat goedkoop in elkaar is gedraaid, maar verkocht wordt met duizelingwekkende winstmarges. Eén keer boeren en het heerlijks dat je voorgeschoteld hebt gekregen, lost spontaan op als een fata morgana in de woestijnen van Libië.

Even ter verduidelijking: de ING is één van de grootste banken van Nederland en kwam tijdens de economische crisis dusdanig in de problemen dat staatssteun noodzakelijk was. Begin 2009 ontving de bank een kapitaalinjectie van 10 miljard, waar nu nog de helft van terugbetaald moet worden. In diezelfde periode zag de ING zich genoodzaakt om 7000 banen (!) te schrappen om de kosten te drukken. Amper twee jaar later blijkt er niks te zijn geleerd van de geldschraperij die heeft geleid tot deze crisis: over 2010 zou het bestuur een bonus krijgen ter grootte van het jaarsalaris. Daarnaast kon de top voor 2011 een salarisverhoging verwachten. Na een stortvloed aan verontwaardigde reacties, krabbelde het bestuur terug. De ING-top bleek onvoldoende hebben ingeschat welk signaal er van de bonus uitging naar de samenleving. Wel was de beloning ‘eigenlijk conform de afspraken met het Ministerie van Financiën’.

Ik stel me de onstaansgeschiedenis van een bank als volgt voor: er waren eens wat mensen met geld die het, vanwege de aantrekkingskracht op boeven, liever achter slot en grendel wilden bewaren. Omdat al dat stilstaande geld ook maar zonde was en het beveiligen van al die kluizen een kostbare aangelegenheid werd, kwam men op het idee om het geld centraal te gaan beheren. Ondertussen kon het geld dat toch niet gebruikt werd, mooi worden geïnvesteerd om nóg meer geld te genereren. De bank had op die manier een inkomstenbron en haar klanten hadden een veilige plaats voor hun geld gevonden. Iedereen blij! Helaas gingen de banken op een gegeven moment naar de beurs en stelden ze vanaf toen alles in dienst van hun aandeelhouders. Er werd alleen nog maar belegd en geïnvesteerd om zoveel mogelijk geld bij elkaar te schrapen. Er werd geleend bij andere banken als er niet genoeg geld was en, als die ook niets meer hadden, werd er voorgeschoten in de veronderstelling dat alles goed zou komen. Toen ging iemand op de rem staan en eiste zijn geld terug. Dat was er echter niet, dus moest het worden geleend. Andere instellingen hadden alleen ook al hun geld uitstaan en toen ontstond er een crisis...

Het is misschien een simplificatie van de werkelijkheid, maar de ervaring leert dat daar vaak een kern van waarheid in schuilt. In het Suske en Wiske-verhaal De Poenschepper is het Lambik die zijn ziel verkoopt aan de duivel. In ruil daarvoor wordt hij steenrijk middels een mysterieuze machine die gevoed moet worden met een kloppend hart. Suske, Wiske, Tante Sidonia en Jerom zien Lambik nauwelijks meer en als ze elkaar wel tegenkomen, herkent hij zijn vrienden niet meer. Lambik leeft teruggetrokken in zijn kasteel met zijn collectie schilderijen en zijn jacht. Alleen de mislukte kunstenaar Fantamoer doorziet wat er werkelijk aan de hand is. Alhoewel hij niets heeft en als een landloper leeft, offert hij zich op voor de gekwelde Lambik. De vloek wordt opgeheven en de duivel is verslagen. Tekenend voor de huidige tijd zijn de borden waarmee Fantamoer in het verhaal langs de weg staat. Op één daarvan luidt de tekst: “Draag elkanders lasten”.

PS Dit soort misstanden betreft natuurlijk niet alleen de ING. ABN AMRO is zelfs helemaal door de overheid overgenomen, net als het Nederlandse deel van Fortis. Desondanks worden er gewoon weer bonussen uitgedeeld alsof er niks aan de hand is. Bovendien investeren de reguliere banken nog steeds in zaken als wapenindustrie, kinderarbeid en ontbossing. Als je daarom ook wilt overstappen, zijn er twee banken die zich hier verre van houden: ASN Bank en Triodos. Check de Eerlijke Bankwijzer.